شیرین و ژولیت

کتاب شیرین و ژولیت اثر دکتر فرزانه یوسف قنبری و نرجس نظیفی

(بررسی مقابله‌­ای خسرو و شیرین نظامی با رومئو و ژولیت شکسپیر بر اساس روانشناسی تحلیلی)

منظومه‌ی خسرو و شیرین نظامی و نمایش‌نامه‌ی رمئو و ژولیّت شکسپیر، از آثار عاشقانه‌ی ادبیّات جهان هستند، که زادگاه یکی در مشرق و دیگری در مغرب ‌زمین است و هر دو اثر در سطح جهانی مورد استقبال قرار گرفته و فرهنگ جوامع خود را به بهترین نحو آشکار می‌سازند. این آثار که هر یک در گوشه‌ای از جهان سر برآورده، از لحاظ داستانی بسـیار مشابه‌اند و هر دو، ماجـرای عاشقانی دل‌سوخته را مطرح می‌سازند که در راه عشق، با مشکلات بی‌­پایانی مواجه می‌شوند و در پایان، به گونه‌ای تراژیک جان می‌دهند. هم در محتوای داستانی و هم میان شخصیّت‌های دو داستان، شباهت‌ها و تفاوت‌های بسیاری به چشم می‌خورد که این دو اثر را قابل مقایسه و تأمل می‌سازد. غالباً در مقایسه‌های تطبیقی، صرفاً به ذکر تفاوت‌ها و شباهت‌های موجود در آثار پرداخته می‌شود و معمولاً دلایل این شباهت و تفاوت، در پرده‌ای از ابهام باقی می‌ماند. در آثاری که نویسنده‌ای از نویسنده‌ای دیگر متأثر است، مسلّم است که باید در انتظار یافتن اشتراکاتی در متون بود. اما گاه با متونی مواجه می‌شویم که پدیدآورانشان هیچ گونه تأثری از یکدیگر نداشته‌اند و شگفت این ‌که در این آثار نیز می‌توان به شباهت‌های بسیاری دست یافت. خسرو و شیرین نظامی و رومئو و ژولیّت شکسپیر از این گونه‌اند. شباهت میان دو اثر بسیار شگفت‌­انگیز است. اما اگر از شباهت‌های ظاهری دو اثر فراتر رویم و به جست‌وجوی سخنان ناگفته‌ی پدیدآوران آثار برآییم، بی­‌شک شگفتی‌مان دو چندان خواهد شد. شگفت‌زده خواهیم شد، آن‌گاه که درمی‌یابیم نویسندگانی که هیچ‌گونه تأثری از یکدیگر نداشته‌اند، در عمق روان ناآگاهشان معشوقی را به نظاره نشسته‌اند که در روح یکی شیرین می‌شود و در روح دیگری، ژولیّت! شگفت زده خواهیم شد هنگامی که مهین‌بانوی نظامی، ارمن را رها می‌کند و دست در گردن دایه‌ی شکسپیر می‌اندازد و در مسیری گام می‌نهند که مبدأ و مقصدش جایی جز ناخودآگاه جمعی نیست. هیچ انسانی نمی‌تواند تعریف درست و روشنی از عشق به دست دهد و هیچ‌گاه نمی‌توان گفت درک نظامی و شکسپیر از عشق، یکسان و شبیه است زیرا هر کس، عشق را آن‌گونه که درک کرده ‌است می­شناسد. یکی نرم و لطیف و دیگری سخت و خشن! شگفت‌زده‌تر خواهیم شد وقتی بدانیم نظامی و شکسپیر با دو نظرگاه مختلف نسبت به عشق، آثار عاشقانه‌ی مشابهی می‌آفرینند.

آنچه در این کتاب می‌خوانیم

• فصل اول: اصول مکتب یونگ

• فصل دوم: تحلیل «خسرو و شیرین»

• فصل سوم: تحلیل «رومئو و ژولیّت»