کشاورزی سنتی (در محدوده‌ی اراضی شهرستان دزفول پیش از سال 1342 شمسی)

کتاب کشاورزی سنتی، اثر مهندس عزیزالله کلانتریان، به تجربه ثابت شده نگهداری و بهره‌برداری از خاک و آب، که با صرف هزینه‌های زیاد جهت اصلاح خاک و ساخت تأسیسات مدرن توسط دولت صورت گرفته است، باید با مدیریت و علاقۀ فراوان اداره و محافظت شوند تا از استهلاک سرمایه‌های انسانی، ملی، اقتصادی و … جلوگیری شده و بهره‌برداری از آنها بهتر، بیشتر و به‌صورت بهینه‌ای انجام گیرد. کمبود آب بزرگ‌ترین معضل جهان در قرن حاضر است. در زمانی‌که محققین و متفکرین نگران محدودیت‌های ‌منابع طبیعی هستند و به راه‌حل‌هایی چون آبیاری با آب شور و استفاده از ذخایر آبی با دسترسی سخت می‌اندیشند، بهره‌برداری سریع از منابع آبی و مصرف بهینۀ آن از راه‌های اولیه بوده که از نظرها دور ‌مانده است. علی‌رغم روال معمول در شبکه‌های آبیاری و زهکشی، با اتمام اجرای شبکه‌ها نباید موضوع خاتمه یافته تلقی شود بلکه با ارزیابی عملکرد این شبکه‌ها باید نواقص کار جست‌وجو و با توجه به سود دوران بهره‌برداری نسبت به اصلاح آنها (به عنوان یکی از اهداف مدیریت) اقدامات لازم را به انجام رساند.

در بخشی از متن می‌خوانیبم

روش‌های اندازه‌گیری مقدار آب به روش سنتی

روش اندازه‌گیری «شیو آب» بدین ترتیب بود که یک جوان بلندقد و تنومند از طرف مالکین آن انهار تعیین می‌شد تا مقدار سهمیه آب هر نهر را مشخص نماید. معمولاً جوان در سمت راست نهر روبروی مسیر جریان قرار می‌گرفت و دو پای خود را به اندازه عرض شانه‌هایش باز می‌کرد، هروقت ارتفاع آب چهار انگشت پایین‌تر از ناف او قرار می‌گرفت یک شیو آب محسوب می‌شد. چند سال بعد مقدار شیو آب توسط گروهی آب‌شناس که زیر نظر شرکت‌های دمی انجام وظیفه می‌نمود، در سال 1309 با دستگاه مولینه در محل مناسبی از انهار قدیمی اندازه‌گیری گردید. مقدار آب هر شیو حدود 350 لیتر در ثانیه بود.

آنچه در این کتاب می‌خوانیم

• فصل اول: تاریخچه آبیاری

• تاریخچه آبرسانی در اعصار گذشته

• سیستم آبیاری قبل از ساخت سد دز

• کیفیت اراضی و نوع محصولات شبکه

• فصل دوم: اسامی روستاهای آبخور رودخانه دز

• شرق رودخانه دز

• زمین‎‌های آبخور رودخانه شاوور قبل از احداث سد دز

• فصل سوم: نحوه لایروبی نهرها از رودخانه تا روستا

• وظایف کشاورز

• فصل چهارم: مراحل کشت محصولات کشاورزی

• خرمن کوبی

• کشت تابستانه

• وضعیت روستاهای ایران قبل از اصلاحات ارضی