میرزا

درباره کتاب میرزا

«میرزا» مجموعه‌ای از شش داستان کوتاه از بزرگ علوی است. داستان‌های این کتاب با عناوین «آب»، «میرزا»، «احسن القصص»، «دربدر»، «یکه» و «تنها» و «وبا» هستند. بزرگ علوی کتاب میرزا را در اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰  زمان مهاجرت و پانزده سال اقامت خود در آلمان نوشت.

داستان‌های این کتاب به زبانی ساده و لحنی شیرین نوشته شده‌اند. «انتشارات جاویدان» اولین‌بار کتاب میرزا را در سال 1357 منتشر کرد اما سال‌ها بعد انتشارات نگاه کتاب میرزا را صفحه منتشر کرده است. اگر جزو افرادی هستید که وقت کافی برای خواندن رمان‌های بلند را ندارید و به دنبال خواندن یک مجموعه داستان کوتاه لذت بخش هستید، کتاب میرزا انتخاب خوبی است.

خلاصه کتاب میرزا، روایتی از تبعید و دوری

هر کدام از داستان‌های کتاب میرزا موضوعی متفاوت دارند و در قصه و شخصیت‌ها به هم مربوط نیستند. اما سبک علوی در داستان‌نویسی  و جهان‌بینی خاص او  در هر قصه مشابه و نزدیک به هم است.

داستان اول کتاب که «آب» نام دارد روایت مردی است به نام جعفر که تلاش می‌کند برای غریبه‌ای که کنار جاده در حال جان کندن است آب بیاورد.

«میرزا» داستانی است که نام کتاب از روی آن انتخاب شده است. این داستان درباره‌ی مردی به نام میرزا است که در خارج از کشور به پناهندگان سیاسی کمک می‌کند تا خانوادهایشان را پیدا کنند. داستان میرزا شرایط زندگی مهاجرانی است که در ظاهر به خواست خود ترک وطن کرده‌اند، اما می‌توان سایه‌ای از تبعید و اجبار را در انتخاب آن‌ها حس کرد. میرزا در این داستان شباهت‌های زیادی به خود بزرگ علوی دارد. بزرگ علوی هم بعد از کودتای 28 مرداد در سال 1342 مجبور به ترک ایران شد و به آلمان مهاجرت کرد.

سبک و درونمایه داستان‌های بزرگ علوی

سبک نگارش و درون‌مایه‌ی داستان‌های علوی با نگاهی بر واقعیت‌های سیاسی و اجتماعی روز است که در آن‌ها عناصر لطیف و عاشقانه هم وجود دارد. توانمندی‌های ادبی بزرگ علوی در بیان ویژگی های ظاهری و پنهانی شخصیت‌ها به خوبی در داستان‌هایش ملموس است. اما گاهی تمرکز زیاد در طراحی یک شخصیت باعث می‌شود دیگر شخصیت‌ها به اندازه کافی دیده نشوند.

دوره‌ی مهاجرت علوی به آلمان و ترک کشور باعث شد تا او از  تغییرات سیاسی و اجتماعی روز، داستان‌هایی مثل میرزا خلق کند، داستانی که در آن بیشتر زندگی و سرنوشت فراریان سیاسی و تنهایی آن‌ها نشان داده می‌شود. خیلی از آن‌ها قهرمانانی هستند از جنس خود نویسنده، افرادی که شاید در گذشته مبارز و مقاوم بودند اما حالا دچار دگرگونی و سرخوردگی شدند و در برابر رخدادهای جامعه خاموش و ناتون شدند.

بزرگ علوی علاوه بر تاثیری که بر سبک داستان نویسی معاصر در ادبیات فارسی داشت نشان داد که به ادبیات عرب و مسائل مذهبی احاطه‌ی کامل دارد. این ویژگی‌های مذهبی و پایبندی‌ به ارزش‌های دینی در شخصیت‌های پیر و سالخورده‌ی داستان‌هایش بیش‌تر محسوس است. اما شخصیت‌های اصلی در داستان بزرگ علوی رفتار و ارزش‌های متفاوتی نسبت به سالخوردگان دارند. شاید این تضادهایی که به نوعی در داستان‌های او وجود دارد را بتوان تحت تاثیر شرایط خانوادگی بزرگ علوی دانست. چرا که او خود در خانواده‌ای مذهبی به دنیا امد اما سال‌های زیادی از عمرش را در اروپا به ویژه در آلمان زندگی کرد.